การผลิตอาหารโคจากเปลือกข้าวโพดหมักด้วยจุลินทรีย์

             เปลือกข้าวโพดเป็นผลพลอยได้ (By product) จากกระบวนการผลิตข้าวโพดอาหารสัตว์ โดยเปลือกข้าวโพดนี้จะสามารถนำมาใช้ประโยชน์ในด้านอาหารสัตว์ได้เช่น การทำอาหารผสมครบส่วน (TMR) การนำเปลือกข้าวโพดแห้งมาอัดก้อน และการทำเปลือกข้าวโพดหมักจุลินทรีย์ ซึ่งเป็นเรื่องที่เราจะนำเสนอกันในกระทู้นี้ การนำเปลือกข้าวโพดมาใช้เป็นอาหารโค นับเป็นการใช้ประโยชน์จากสิ่งเหลือใช้ให้เกิดประโยชน์ ซึ่งการนำเปลือกข้าวโพดไปหมักจุลินทรีย์จะช่วยให้โคมีประสิทธิภาพการกินได้มากกว่าการใช้เปลือกข้าวโพดแห้งเป็นอาหารโค ช่วยเพิ่มความน่ากินของอาหาร เพิ่มคุณค่าทางโภชนะ และเป็นการใช้ประโยชน์จากสิ่งเหลือใช้ได้อย่างเกิดประสิทธิภาพสูงสุดอีกด้วย

ประโยชน์ของการทำเปลือกข้าวโพดหมักลูกแป้งจุลินทรีย์

1. เพิ่มอัตราการกินเปลือกข้าวโพดได้ของโค

2. ช่วยเพิ่มคุณค่าทางโภชนะของเปลือกข้าวโพด

3. สามารถใช้ทดแทนหญ้าสดในหน้าแล้งได้

4. ช่วยลดต้นทุนค่าอาหารสัตว์

5. ลดการเผาวัสดุเศษเหลือจากการทำไร่ข้าวโพดได้อีกทางหนึ่ง 

           ในการทำเปลือกข้าวโพดหมักจุลินทรีย์นี้ มีวัตถุดิบหลักก็คือ เปลือกข้าวโพด และลูกแป้งจุลินทรีย์ และก่อนที่เราจะมารู้ถึงวิธีทำเปลือกข้าวโพดหมักจุลินทรีย์ เราจะมาทำความรู้จักกับลูกแป้งจุลินทรีย์กันก่อน

                                                                         

           ลูกแป้ง หรือบางคนเรียกแป้งข้าวหมาก หรือแป้งสาโท เป็นผลผลิตจากหัวเชื้อจุลินทรีย์ที่เก็บในรูปของลูกแป้งแห้ง ลูกแป้งมีลักษณะเป็นก้อนแป้งครึ่งวงกลม ขนาดประมาณ 3-4 เซนติเมตร ประกอบด้วยเนื้อแป้งสีขาวนวล ไม่มีรอยแตก ซึ่งเนื้อแป้งจะมีจุลินทรีย์หรือยีสต์ประเภทที่เปลี่ยนแป้งเป็นแอลกอฮอล์อยู่จำนวนมาก น้ำหนักของลูกแป้งจะเบามาก เนื่องจากภายในมีรูพรุนที่เกิดจากพองฟูขยายตัวขณะบ่ม และมีการตากแดดจนเหลือความชื้นไม่มาก เมื่อนำมาขยี้หรือบดจะเป็นผงละเอียด สีขาวผสมน้ำตาล ไม่มีกลิ่นเปรี้ยว

          จุลินทรีย์ในลูกแป้ง ประกอบด้วยเชื้อหลายชนิด เช่น เชื้อรา ยีสต์ และแบคทีเรีย ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อการบวนการย่อยอาหารของโค แต่ส่วนมากจะเป็นจุลินทรีย์หรือยีสต์ประเภทที่เปลี่ยนน้ำตาลเป็นแอลกอฮอล์ ตัวอย่างของกลุ่มเชื้อใน รา ยีสต์ และแบคทีเรีย ได้แก่
    ➧ รา เป็นสิ่งมีชีวิตที่ต้องการอากาศในการหายใจ และจะผลิตเอนไซม์เพื่อย่อยแป้งในลูกแป้งให้กลายเป็นน้ำตาล ราที่ตรวจพบในลูกแป้ง ได้แก่ Amylomyces, Rhizopus, Chlamydomucor-Rhizopus spp.
    ➧ ยีสต์ เป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กเซลล์เดียว ซึ่งจะหมักเปลี่ยนน้ำตาลให้เป็นแอลกอฮอล์ เชื้อยีสต์ที่สำคัญในลูกแป้งคือ Saccharomyces cerivisiae
    ➧ แบคทีเรีย พบในปริมาณปานกลาง ได้แก่ Pediococcus pentosaceus เป็นชนิดที่ผลิตกรดแลคติก ซึ่งแบคทีเรียที่พบมากที่สุดในลูกแป้ง คือ Lactobacillus spp.

วิธีการทำลูกแป้งหมักจุลินทรีย์

➢ ส่วนผสมของลูกแป้งจุลินทรีย์

1. ข้าวสารข้าวเจ้า หรือแป้งข้าวเจ้า 1.5 กิโลกรัม

2. เชื้อยีสต์ 5 กรัม หรือลูกแป้ง 1 ก้อน

3. ผงสมุนไพรบด 1 ถ้วย

➢ วิธีทำ

1. นำข้าวเจ้าเก่ามาล้างให้สะอาด และแช่น้ำนาน 2-3 ชั่วโมง

2. นำข้าวมาโม่บดหรือปั่นจนได้น้ำแป้งเหนียวข้น พร้อมทำให้สะเด็ดน้ำด้วยการห่อผ้าขาว 2 ชั้น ทิ้งไว้สัก

    พักจนได้เนื้อแป้งเป็นก้อนเหลวที่สามารถปั้นเป็นก้อนได้ ทั้งนี้ ในขั้นตอนที่ 1-2 หากต้องการประหยัด

    เวลาอาจใช้แป้งข้าวเจ้าสำเร็จรูปก็ได้

3. นำแป้งข้าวมาคลุกผสมกับยีสต์ให้เข้ากัน ก่อนทิ้งไว้เพื่อให้ยีสต์เติบโต และขยายจำนวนนาน 1-2 วัน

4. ปั้นแป้งเป็นก้อนครึ่งวงกลมบนถาดหรือภาชนะ และตั้งทิ้งไว้ในร่มก่อน 2-3 ชั่วโมง ก่อนนำออกตาก

    แดดให้แห้ง

เมื่อได้ลูกแป้งจุลินทรีย์มาแล้ว ขั้นตอนต่อไปเราก็จะนำลูกแป้งไปทำการหมักกับเปลือกข้าวโพด

วิธีการทำเปลือกข้าวโพดหมักจุลินทรีย์

 1. หมักหัวเชื้อโดยใช้ลูกแป้งจุลินทรีย์ 0.5กิโลกรัม กากน้ำตาล 1 กิโลกรัม และน้ำ 100 ลิตร ผสมให้เข้า  

     กันทิ้งไว้ ประมาณ 24 ชั่วโมง

 2.  นำเปลือกข้าวโพดแห้ง 100 กก. ใส่ในภาชนะที่มีฝาปิดเช่น ถังพลาสติกหรือ บ่อหมัก

 3.  รดน้ำให้เปลือกข้าวโพดชุ่มน้ำ (ความชื้นประมาณ 50%) หรือแช่เปลือกข้าวโพดในน้ำก่อนใส่ถังหมัก

 4.  รดหัวเชื้อให้ทั่วเปลือกข้าวโพดและผสมให้เข้ากัน

 5.  อัดไล่อากาศหรือเหยียบให้แน่นและปิดให้สนิท

ผลการวิเคราะห์คุณภาพเบื้องต้น

การประเมินคุณภาพอาหารหมักจากเปลือกข้าวโพด โดยการพิจารณาจากลักษณะทางกายภาพ พบว่า

✅มีคุณภาพดีถึงดีมาก
✅มีสีน้ำตาลทอง
✅เนื้อสัมผัสมีความอ่อนนุ่มกว่าเมื่อเปรียบเทียบกับเปลือกข้าวโพดที่ไม่ผ่านการหมัก
✅ไม่มีการเจริญของเชื้อราในกลุ่ม Aspergillus section Flavi  ที่ผลิตอะฟลาทอกชิก
✅มีกลิ่นของการหมัก คือ หอมคล้ายผลไม้ดอง มีกลิ่นแอลกอฮอล์และกลิ่นกรดอ่อน

การทดสอบการกินของโค

        เมื่อเปรียบเทียบการให้อาหารหยาบระหว่างอาหารหมักจากเปลือกข้าวโพดและฟางข้าว พบว่าโคจะกินอาหารหมักเปลือกข้าวโพดดีกว่าฟางข้าว โดยมีการกินได้มากกว่า 80% และสามารถใช้ทดแทนหญ้าสดในช่วงหน้าแล้งร่วมกับการให้อาหารข้นสำหรับการเลี้ยงโคเนื้อขุนได้ดี 

การวิเคราะห์คุณค่าทางโภชนะเบื้องต้น

วัสดุที่ใช้ทดลอง	วัตถุแห้ง %	เยื้อใย %	โปรตีน %	ไขมัน %
เปลือกข้าวโพดแห้ง	89.84	27.62	1.81	1.35
เปลือกข้าวโพดหมัก*	40.03	27.86	6.85	2.86
ฟางข้าวแห้ง	89.80	33.65	1.86	1.35

***** หมายเหตุ ในการผลิตจริง ค่าโภชนะอาจมีการผันแปรของโปรตีนในช่วงระหว่าง 4.0-8.0% ขึ้นอยู่กับการปรับสูตรและภาวะที่ใช้ในการหมัก ซึ่งตามสูตรนี้ต้นทุนการผลิตเปลือกข้าวโพดหมักเฉลี่ยราคาต้นทุนอยู่ที่ 0.68 บาท/กิโลกรัม *****


อ้างอิงโดย: http://www.nnr.nstda.or.th/website/attachments/article/1046/22-อาหารหมักโค.pdf


จัดทำโดย
นายศุภชัย โภคา B5851041 (ผู้มีชัย)
นายพลกฤษณ์ มาลัย B5851287 (ผู้สร้างพลัง)
นางสาวประกายทิพย์ สุขชิด B5853779 (แสงที่ส่องลงมาจากสวรรค์)
นายอภิสิทธิ์ สร้อยจู B5853984 (ความสำเร็จและผู้มีอำนาจ)